Krystyna Dańko

---

Społeczność żydowska w Otwocku

Przed rozpoczęciem II wojny światowej Krystyna Dańko mieszkała w Otwocku, w katolickiej rodzinie, gdzie miała szansę uczęszczać do gimnazjum. W tym mieście można było spotkać wiele osób pochodzenia żydowskiego, co było wynikiem ich osiedlania się w tych terenach od połowy XIX wieku. W końcu lat 80. tegoż wieku do Otwocka przybył rabin Simcha Bunem z Warki, który powołał do życia szkołę zajmującą się studiowaniem świętych ksiąg, co przyczyniło się do dalszego napływu ludności żydowskiej.

Tuż przed wybuchem wojny społeczność żydowska posiadała znaczną część nieruchomości, bo ponad połowę, w letniskowej części Otwocka. W 1938 roku w mieście funkcjonowało 20 domów modlitwy, a członkowie społeczności żydowskiej byli odpowiedzialni za redagowanie dedykowanego dodatku do tygodnika „Życie Otwockie”. Żydzi stanowili zdecydowaną większość mieszkańców, osiągając 55% ogólnej liczby ludności.

W momencie wybuchu II wojny światowej wielu Polaków angażowało się w pomoc dla swoich żydowskich sąsiadów oraz przyjaciół, którzy zostali uwięzieni w getcie w Otwocku, a wielu z nich groziła śmierć w obliczu Zagłady. Zgodnie z danymi na 2009 rok, blisko trzydzieści osób z Otwocka zostało uhonorowanych przez Instytut Jad Waszem medalem Sprawiedliwi wśród Narodów Świata.

Życie przed wojną

Ojciec Krystyny, Karol Chłond, pełnił funkcję sekretarza w magistracie Otwocka. Był osobą dobrze znaną w okolicy i nawiązał liczne przyjaźnie z przedstawicielami żydowskiej społeczności lokalnej. Jego zaprzyjaźnieniem z nimi zaowocowało zaproszeniem na wesele córki jednego z rabinów.

Niestety, w 1930 roku rodzina doświadczyła tragedii, gdyż zmarła matka Krystyny, co wpłynęło na ich życie. Krystyna dorastała wśród trójki rodzeństwa, które również stanowiło część jej codzienności. Wspólnie spędzali czas i bawili się z dziećmi żydowskimi, co przyczyniło się do powstania wielokulturowych relacji w ich dzieciństwie.

Najbliższa przyjaciółka Krystyny, Helena Kokoszko, znana wśród znajomych jako Lusia, pochodziła z rodziny żydowskiej. Przez pięć lat siedziały obok siebie w ławce w gimnazjum, co wzmocniło ich przyjaźń. Często odwiedzały się nawzajem w domach, dzieląc się radosnymi chwilami oraz wspierając się w trudniejszych momentach.

Pomoc ludności żydowskiej

Krystyna Dańko odgrywała niezwykle znaczącą rolę w działaniach mających na celu pomoc zagrożonej zagładą społeczności żydowskiej w Otwocku. W szczególności jej działania skierowane były na wsparcie rodziny Kokoszków, która w listopadzie 1940 roku znalazła się w otwockim getcie.

Gdy Krystynę zapytano o powody, które ją motywowały do niesienia pomocy, odpowiedziała:

„Dlaczego to robiłam? Tak po prostu, z przyjaźni. Nie zastanawiałam się nawet dlaczego – tylko robiłam. To było dla mnie naturalne. Myślałam tak – oni są moimi przyjaciółmi. Oni są w kłopocie, więc trzeba im pomóc”.

Na podstawie świadectw osób oraz dokumentacji zaprezentowanej przez Instytut Jad Waszem, ujawniono, że Krystyna Dańko była odpowiedzialna za wiele czynów, które uratowały wiele istnień, w tym:

• Pomoc w przetrwaniu Holokaustu czteroletniej Jasi Kotowicz, siostrzenicy Selima Zyberta, która spędziła kilka miesięcy w domu rodzinnym Chłondów w Otwocku pod opieką Krystyny oraz jej siostry Elżbiety,
• Odwiedzanie rodziny Kokoszków w getcie i dostarczanie im żywności, co później przekształciło się w ukrycie Heleny Kokoszko oraz jej rodziców przed niemieckim okupantem w pobliskiej wiosce Celestynów, gdzie znaleźli schronienie w tartaku,
• Transport młodszej siostry Heleny, Marii Kokoszko, do Warszawy, gdzie została bezpiecznie umieszczona w sierocińcu, zarejestrowana jako dziecko katolickie; miała wówczas jedenaście lat. Instytut Jad Waszem uznał Krystynę za Sprawiedliwą wśród Narodów Świata, co było efektem wniosku złożonego przez Marię Bartoń (z domu Kokoszko),
• Pośredniczenie w kontaktach pomiędzy rodziną Kokoszko a ich młodszą córką, ukrywającą się w Warszawie. Krystyna wielokrotnie podróżowała z Otwocka do Warszawy oraz Celestynowa, przekazując istotne wiadomości oraz informacje rodzinie,
• Zaopatrywanie ukrywającej się rodziny Kokoszków w jedzenie, odzież i leki,
• Nigdy nie oczekiwała wdzięczności za swoją pomoc, podkreślając, że było to dla niej moralnym obowiązkiem,
• Bezpośrednia pomoc w ocaleniu Selima Zyberta, którego znała z gimnazjum. Mimo że Krystyna została aresztowana przez Niemców w związku z jego sprawą, nie ujawnili jego miejsca ukrycia.

Pomoc, jaką Krystyna Dańko okazała rodzinie Kokoszków, pozwoliła im przetrwać ten tragiczny okres. Po wojnie Michał Kokoszko, zmieniając nazwisko na Kosowski, rozpoczął pracę jako pediatra w Józefowie, a cała rodzina osiedliła się w Warszawie, gdzie spędzili resztę życia.

Życie po wojnie

W 1951 roku Krystyna zawarła związek małżeński z Mieczysławem Dańko, którego pośmiertnie uhonorowano medalem Sprawiedliwych 16 grudnia 2008 roku. Od lat 50. para osiedliła się w Warszawie, gdzie Krystyna podjęła pracę w delegaturze Bielskiej Fabryki Maszyn Włókienniczych „Befama”. W ich rodzinie przyszły na świat dzieci: Anna, Wojciech oraz Mieczysław.

Rok 2013 był dla niej szczególny, gdyż została odznaczona przez Bolesława Komorowskiego Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. To wyróżnienie było wyrazem uznania za jej bohaterskie działania oraz niezwykłą odwagę, jakie wykazała, ratując Żydów podczas II wojny światowej. Ponadto podkreślono jej wybitne zasługi w obronie godności człowieczeństwa oraz praw człowieka.

W lipcu 2017 roku, w dniu swoich setnych urodzin, Krystyna otrzymała list gratulacyjny oraz kwiaty od Rady i Zarządu Dzielnicy Śródmieście m.st. Warszawy, które wręczył jej Krzysztof Czubaszek, Burmistrz Dzielnicy.

26 lutego 2018 roku, Krystyna Dańko podpisała ważny apel do rządów i parlamentów Izraela oraz Polski, wzywający do podjęcia dialogu i pojednania. Apel ten, przekazany przedstawicielom Polskiego Towarzystwa Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, trafił do rąk Premiera RP Mateusza Morawieckiego.

W 2019 roku, Krystyna zmagała się z poważnymi problemami zdrowotnymi, które wpłynęły na jej wzrok i słuch. Jednakże otrzymała wsparcie, kiedy specjalistyczne łóżko medyczne podarował jej mężczyzna, który ocalał z Holokaustu. Ostatecznie spoczęła w rodzinnym grobowcu na Starych Powązkach (kwatera 297-2-22).

---

Oceń: Krystyna Dańko

---