Patryk Pleskot

---

Życiorys

Patryk Pleskot to wybitny specjalista z zakresu nauk humanistycznych i społecznych, który swoje pierwsze kroki stawiał na Uniwersytecie Warszawskim oraz w École des hautes études en sciences sociales w Paryżu. Jego edukacja obejmowała również uniwersytet w Nancy, gdzie zyskał cenne doświadczenie międzynarodowe. Dzięki swojej ciężkiej pracy i zaangażowaniu, stał się stypendystą Fundacji na rzecz Nauki Polskiej oraz Ministerstwa Edukacji Narodowej. Dodatkowo, otrzymał wsparcie od rządu Republiki Francuskiej.

W 2007 roku uzyskał tytuł doktora nauk humanistycznych w obszarze historii, przedstawiając pracę zatytułowaną Związki polskich humanistów-badaczy z humanistyką francuską w latach 1945–1989, pod opieką promotorską Marcina Kuli oraz Jacques’a Revela. Swoje umiejętności akademickie rozwijał także jako visiting fellow na University of Western Sydney w Australii w 2013 roku. Tego samego roku, został powiązany z Ośrodkiem Badań nad Migracjami Uniwersytetu Warszawskiego, a w następnych latach kontynuował swoją karierę naukową.

W 2015 roku, Rada Instytutu Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk nadała mu stopień doktora habilitowanego nauk społecznych w dziedzinie politologii, na podstawie pracy dotyczącej politycznych postaw Zachodu względem „Solidarności” w kontekście stosunków z PRL w latach 1980-1989. Obecnie jest wykładowcą historii XIX i XX wieku w Szkole Wyższej Przymierza Rodzin w Warszawie oraz prowadzi zajęcia z varsavianistyki w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego.

Od 2007 roku pracuje w Centrali oraz Oddziałowym Biurze Badań Historycznych IPN w Warszawie, a od 2023 roku sprawuje stanowisko naczelnika biura. W latach 2015–2021 był profesorem nadzwyczajnym w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Oświęcimiu, gdzie piastował różne kluczowe funkcje, w tym kierownictwo Zakładu Pamięci o Zagładzie i Praw Człowieka. W 2021 roku, przyjął ofertę pracy jako profesor uczelni w Instytucie Nauk o Polityce Uniwersytetu Rzeszowskiego oraz jako naczelnik Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN.

Jego zainteresowania obejmują szeroki zakres tematów, od historiografii francuskiej po historię społeczno-kulturalną i polityczną PRL. Bada także zjawiska związane z epoką „Solidarności”, teoria międzynarodowych relacji, a także pamięć społeczną oraz działalność wywiadu. Jako autor, ma na koncie około 200 artykułów naukowych oraz ponad 50 książek, w tym 20 monografii, które były publikowane w renomowanych periodykach takich jak „Kwartalnik Historyczny”, „Dzieje Najnowsze” oraz „Pamięć i Sprawiedliwość”.

Pleskot był także obecny w licznych programach telewizyjnych i radiowych, takich jak „Warto rozmawiać” oraz „Pytanie na śniadanie”, również w serwisach informacyjnych, takich jak „TVP Info” i „Polsat News”. Uczestniczył w audycjach radiowych, w tym w Programie II Polskiego Radia, Polskim Radiu 24, Tok FM oraz wielu innych stacjach. Często występuje również jako konsultant w programach dokumentalnych oraz w internetowych portalach informacyjnych, gdzie dzieli się swoją wiedzą i doświadczeniem.

Członkostwo w kolegiach redakcyjnych i stowarzyszeniach

Patryk Pleskot pełni rolę członka kilku znaczących organizacji, które promują wiedzę oraz badania w różnych dziedzinach. Jego udział w instytucjach wspierających naukę i historię jest niezwykle istotny.

• uczestniczy w pracach komitetu redakcyjnego periodyku „Pamięć i Sprawiedliwość”,
• należy do Baltic Intelligence and Security Studies Association (BISSA),
• jest członkiem Polish American Historical Association (PAHA),
• uczestniczy w Polish Studies Association (PSA).

Nagrody i wyróżnienia

W październiku 2013 roku, jego dzieło Kłopotliwa panna S. Postawy polityczne Zachodu wobec Solidarności na tle stosunków z PRL (1980–1989) uzyskało znaczące uznanie, zdobywając nagrodę w Konkursie Książka Historyczna Roku, który został zorganizowany przez Telewizję Polską, Polskie Radio oraz Instytut Pamięci Narodowej. Również w listopadzie tego samego roku ta książka była uhonorowana Nagrodą Klio III stopnia w kategorii „monografia naukowa”. W październiku 2014 roku, dzieło to zyskało nominację do Nagrody Literackiej i Historycznej Identitas, jak i do Nagrody Historycznej im. Kazimierza Moczarskiego.

W 2013 roku, dwie inne publikacje, tj. Niewiadomski: zabić prezydenta oraz Cudzoziemcy w Warszawie 1945-1989, zostały nominowane do nagrody „Najlepsze Varsaviana 2012/2013”, przyznawanej przez Towarzystwo Miłośników Historii oraz Bibliotekę Główną Województwa Mazowieckiego.

W listopadzie 2015 roku, jego książka Miasto śmierci. Pytania o morderstwa polityczne popełnione w Warszawie (1956-1989) zdobyła prestiżową Nagrodę Klio w kategorii „varsaviana”. Następnie, w styczniu 2016 roku, inna publikacja zatytułowana Zabić. Mordy polityczne w PRL dotarła na pierwsze miejsce najlepiej sprzedających się książek historycznych na empik.com.

W 2019 roku, dwie jego prace: W cieniu centrali oraz Obrzeża społeczne Warszawy były nominowane do Konkursu im. Hanny Szwankowskiej „Varsaviana 2018/2019”. W maju 2020 roku, książka Góry i teczki zdobyła Nagrodę Historyczną Polityki, a w czerwcu tego samego roku ta publikacja otrzymała nominację do Nagrody Historycznej m. st. Warszawy im. Kazimierza Moczarskiego.

Od 2016 roku, jest wielokrotnym laureatem Nagrody I stopnia Rektora PWSZ w Oświęcimiu oraz laureatem Nagrody Prezesa IPN w latach 2009, 2021, 2022 i 2024. W 2019 roku został odznaczony Brązowym Krzyżem Zasługi, a w 2022 roku Medalem Stulecia Odzyskanej Niepodległości.

Wybrane publikacje

Prace własne

Patryk Pleskot jest autorem wielu znaczących publikacji, które dokumentują zarówno historię Polski, jak i jej relacje międzynarodowe. Jego prace obejmują różnorodne tematy, związane z istotnymi wydarzeniami historycznymi. Oto zestawienie niektórych z nich:

• Ideologia Komunistycznej Partii Francji wobec upadku ZSRR, Toruń: Wydawnictwo Duet 2006,
• Wielki mały ekran. Telewizja a codzienność Polaków w latach sześćdziesiątych, Warszawa: Wydawnictwo Trio 2007,
• Naukowa szkoła przetrwania. Stacja Naukowa PAN w Paryżu w latach 1978–2004, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2008,
• Wojenna katastrofa 1939–1945, Warszawa: Wydawnictwo Book House 2009,
• Intelektualni sąsiedzi. Kontakty polskich historyków z francuskim środowiskiem „Annales” w latach 1945–1989, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 2010,
• „Tarcza partii i narodu”. Kontrwywiad Polski Ludowej w latach 1945–1956. Zarys struktur i wybór źródeł, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 2010,
• Niewiadomski: zabić prezydenta, Warszawa: Demart 2012,
• Kłopotliwa panna „S”. Postawy polityczne Zachodu wobec „Solidarności” na tle stosunków z PRL (1980–1989), Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 2013,
• Dyplomata, czyli szpieg? Działalność służb kontrwywiadowczych PRL wobec zachodnich placówek dyplomatycznych w Warszawie (1956–1989), część 1: Generalia, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 2013,
• Dyplomata, czyli szpieg? Działalność służb kontrwywiadowczych PRL wobec zachodnich placówek dyplomatycznych w Warszawie (1956–1989), część 2: Exempla, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 2013,
• Polska – Australia – Solidarność. Biografia mówiona Seweryna Ozdowskiego, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 2014,
• Solidarność na Antypodach. Inicjatywy solidarnościowe polskiej diaspory w Australii, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 2014,
• (współautor: Władysław Bułhak), Szpiedzy PRL-u, Kraków: Znak Horyzont – Społeczny Instytut Wydawniczy Znak 2014,
• Miasto śmierci. Pytania o morderstwa polityczne popełnione w Warszawie (1956-1989), Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 2015,
• Wina i kara. Społeczeństwa wobec rozliczeń zbrodni popełnionych przez reżimy totalitarne w latach 1939–1956. Studia i materiały, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 2015,
• Zabić. Mordy polityczne w PRL, Kraków: Znak Horyzont – Społeczny Instytut Wydawniczy Znak 2016,
• Ślepa (czerwona) uliczka. Stołeczne struktury Ministerstwa Informacji i Propagandy (1944-1947), Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 2016,
• Przekręt. Najwięksi kanciarze PRL-u i III RP, Kraków: Znak Horyzont 2017,
• Prawo i bezprawie. Komitet Helsiński w Polsce (1982–1990), Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 2017,
• (współautor: Mirosław Pietrzyk), W cieniu Kaina. Ofiary aparatu represji na terenie Inowrocławia i okolic w okresie PRL, Inowrocław: NSZZ „Solidarność” Region Toruńsko-Włocławski 2018, 2019 (dwa wydania),
• W cieniu centrali. Struktury pionu SB Komendy Stołecznej MO i Stołecznego Urzędu Spraw Wewnętrznych w latach 1975–1990, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 2018,
• Góry i teczki: opowieść człowieka umiarkowanego. Biografia mówiona Andrzeja Paczkowskiego, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 2019,
• Księża z Katynia, Kraków: Znak Horyzont – Społeczny Instytut Wydawniczy Znak 2020,
• Sądy bezprawia. Wokół pokazowych procesów politycznych organizowanych w Warszawie (1944-1989), Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 2020,
• Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie (1946–1955). Widok od wewnątrz, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 2022,
• Twarze Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie (1946–1955), Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 2022,
• Portret mordercy. Artysta, który zabił prezydenta, Kraków: Znak Horyzont 2022,
• Rurarz, Spasowski – żywoty równoległe. Wokół ucieczek ambasadorów PRL w grudniu 1981 r. t. 1: 1920–1981, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 2023,
• Rurarz, Spasowski – żywoty równoległe. Wokół ucieczek ambasadorów PRL w grudniu 1981 r. t. 2: 1981–2007, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 2023,
• Przedsiębiorstwo MBP. Wybrane aspekty pozaoperacyjnej działalności Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego w przestrzeni miejskiej Warszawy (1945–1954), Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 2024.

Książki objęte redakcją i opracowania

Oprócz prac własnych, Pleskot również redagował oraz współtworzył wiele istotnych publikacji naukowych. Poniżej przedstawiamy wybrane z nich:

• (redakcja wraz z Tadeusz Rutkowski), Spętana Akademia. Polska Akademia Nauk w dokumentach władz PRL, t. 1: Materiały Służby Bezpieczeństwa (1967–1987), Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 2009,
• (redakcja) Solidarność, Zachód i Węże. Służba Bezpieczeństwa wobec emigracyjnych struktur Solidarności 1981–1989, wstęp, wybór i oprac. Patryk Pleskot, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 2011,
• Pokolenie 82–90: Niezależne Zrzeszenie Studentów na Uniwersytecie Warszawskim we wspomnieniach (1982–1990)’, oprac. Patryk Pleskot, Robert Spałek, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 2011,
• Solidarność, Zachód i węże: Służba Bezpieczeństwa wobec emigracyjnych struktur Solidarności 1981–1989, wstęp, wybór i oprac. Patryk Pleskot, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 2011,
• (redakcja wraz z Tadeusz Rutkowski), Spętana Akademia. Polska Akademia Nauk w dokumentach władz PRL, t. 2: Materiały partyjne (1950–1986), Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 2012,
• (redakcja) Cudzoziemcy w Warszawie 1945–1989. Studia i materiały, pod red. nauk. Patryka Pleskota, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 2012,
• Wina i kara społeczeństwa wobec rozliczeń zbrodni popełnionych przez reżimy totalitarne w latach 1939–1956. Studia i materiały, pod red. nauk. Patryka Pleskota, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 2015,
• Wasza solidarność – nasza wolność. Reakcje emigracji polskiej i świata na wprowadzenie stanu wojennego 13 grudnia 1981 r. (grudzień 1981 – styczeń 1982), pod red. nauk. Patryka Pleskota, Natalii Jarczyńskiej i Sławomira Łukasiewicza, Warszawa-Lublin: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 2017,
• Za naszą i waszą Solidarność. Inicjatywy solidarnościowe z udziałem Polonii podejmowane na świecie (1980–1989), t. 1: Państwa pozaeuropejskie, pod red. nauk. Patryka Pleskota, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 2018,
• Za naszą i waszą Solidarność. Inicjatywy solidarnościowe z udziałem Polonii podejmowane na świecie (1980–1989), t. 2: Państwa europejskie, pod red. nauk. Patryka Pleskota, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 2018,
• Suplement w: Za naszą i waszą Solidarność. Inicjatywy solidarnościowe z udziałem Polonii podejmowane na świecie (1980–1989), t. 2: Państwa europejskie, pod red. nauk. Patryka Pleskota, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 2018,
• Obrzeża społeczne Warszawy w latach 1945–1989, pod red. nauk. Patryka Pleskota, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 2018,
• Z dziejów polskiej emigracji politycznej po 1939 roku. Ludzie, struktury, idee, por red. nauk Patryka Pleskota, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 2019,
• (opracowanie) Andrzej Paczkowski, Fakty, pogłoski, nastroje. Dziennik czasu wojennego (14 XII 1981 – 13 VIII 1982), Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 2019,
• „Karnawał” po amerykańsku. Placówki dyplomatyczne USA w PRL wobec polskich wydarzeń od sierpnia 1980 do grudnia 1981 r., pod red. nauk. Patryka Pleskota, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 2020,
• Między PRL a III RP (1989-1990). Legalizm czy kontynuacja?, pod red. nauk. Patryka Pleskota, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 2020,
• Post po „karnawale”. Amerykańskie placówki dyplomatyczne w PRL wobec pierwszych tygodni stanu wojennego, pod red. nauk. Patryka Pleskota, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 2021,
• Księża i dyplomaci. Spotkania pracowników amerykańskich placówek dyplomatycznych w PRL z przedstawicielami Kościoła w świetle dokumentów (1974–1988), pod red. nauk. Patryka Pleskota, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 2021,
• (opracowanie wraz z Grzegorz Mika) Szucha 25. Pierwsze ministerstwo wolnej Polski, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 2022,
• II RP: cienie i blaski. Szkice do bilansu z perspektywy stulecia, Warszawa 2023, pod red. nauk. Patryka Pleskota, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 2023.

Filmografia

Patryk Pleskot, znany ze swoich wkładów w produkcje dokumentalne, udzielał wypowiedzi w wielu cenionych seriach i filmach. Poniżej znajduje się zestawienie jego głównych projektów:

• 2015–2017: Z filmoteki bezpieki (TV Republika, IPN) – autorskie wypowiedzi w kilku odcinkach,
• 2015: „90 sekund historii” (TVP, IPN) – wypowiedzi autorskie w kilkunastu odcinkach,
• 2016: „Grupa „D” – Departament IV” (serial dokumentalny) (TV Republika) – wypowiedzi autorskie w kilku odcinkach,
• 2017: „Polscy szpiedzy” Canal+, Canal+ Discovery – wypowiedzi autorskie w kilku odcinkach,
• 2017: „Szpiedzy” (TVP Szczecin) – wypowiedzi autorskie w kilku odcinkach,
• 2021: „Księża Wolności” (TVP Historia) – autorskie wypowiedzi,
• 2023: „Czarna Wołga” (TVP Historia) – autorskie wypowiedzi.

Każdy z tych projektów ukazuje jego głęboki wkład w badania historyczne oraz umiejętność przyciągania widzów poprzez rzetelną analizę i interesujące narracje.

---

Oceń: Patryk Pleskot

---